Пяты этап - Страница 35

ДЗЁННІК РАМАНА ЗАБАВЫ Менск, 7 кастрычніка 1922 г.

Другі дзень я ў Брагіных. Дакараю сябе, што дарэмна тут сяджу, але мне неахвота вырушваць у зваротны шлях. А ўсё — Лізка... Пры ёй я як п’яны — твар б’е на плямы. Хочацца, калі гляджу на яе, скрыгатаць зубамі. схапіць яе на рукі, лашчыць, ціскаць, цалаваць... Часта ў яе прысутнасці не магу сабрацца з думкамі і бываю такім няўважлівым, што гэта насцярожвае іншых.

Заўчора, прыехаўшы ў Менск, падаўся з вакзала пехатою да кватэры Брагіных. Пайшоў галоўнымі вуліцамі і праз сквер «Каляровы бульвар». Крочыў цэнтральнай алеяй, што перасякала сквер наўскос. Раптам на выхадах са сквера заўважыў нейкі незвычайны рух. Калі наблізіўся да аднаго з выйсцяў, убачыў ланцуг чырвонаармейцаў і чэкістаў, які атачаў сквер, правяраючы дакументы. Наўзбоч пагрозліва вуркатаў грузавы аўтамабіль, гатовы прымаць ахвяры. Была гэта чарговая аблава ЧК. У куце сквера тоўпіўся дзесятак арыштаваных людзей, аточаных салдатамі са зброяй.

Я наблізіўся да выхаду і нядбайна ды абыякава паказаў — як прыкмеціў раней у вайскоўцаў і ўпэўненых у сабе людзей — «отпускной билет». Чэкіст зірнуў у пасведчанне і сказаў:

— Калі ласка, таварыш.

Я пакрочыў далей. Заўважыў, што «буйную рыбу» цяжка падлавіць на благіх пасведчаннях, хіба што бракароба. Хутчэй будуць благія або недасканалыя дакументы ў лаяльнага грамадзяніна, чым у шпіёна, аферыста ці прафесійнага злачынцы.

У Брагіных я заспеў Озімава, сакратара губвыканкама. Зосі ў хаце не было. Озімаў заляцаўся да Лізкі, седзячы за сталом каля яе. Я сеў насупраць Брагіна. Неўзабаве мы пачалі гуляць у прэферанс. Калі прыйшла Зося, прывітаў яе з удаванай радасцю. Заўважыў, што Лізка здзіўлена зірнула на мяне.

У прэферанс мы гулялі ўчатырох: Озімаў, Кобзаў, Брагін і я. Ліза і Зося назіралі за гульнёй. Жонка Брагіна, Марыля Іванаўна, нешта шыла пры малым століку. Я быў узбуджаны прысутнасцю Лізкі і знуджаны гульнёй у карты, якую не любіў, таму рабіў такія памылкі, што ўсе звярталі на гэта ўвагу. Для мяне пройгрыш анічога не значыў, бо гулялі на драбніцу. Некалькі разоў купляў карты «ўцёмную» і часта пападаўся, але меў такое шчасце, што больш чым без адной узяткі не заставаўся.

Тут жа пры маім крэсле сядзела Зося і падказвала мне хады, але я не звяртаў на гэта ўвагі і гуляў па-свойму. Озімаву прыйшла, відаць, добрая карта, бо калі я «ўцёмную» дайшоў да чырвенных сямёрак, ён сказаў са злосцю:

— Упартаму не штука гуляць, але трэба выйграць!

— Выйграю! — адказаў, гледзячы ў вочы Лізкі.

Яна ўсміхнулася да мяне залётна.

— Восем пікі, — сказаў Озімаў урачыста.

— Восем чырва, — у той самы момант адказаў я.

— Пас-с-с! — са злосцю кінуў Озімаў.

Я адкрыў карты і выйграў. Задаволены, весела засмяяўся. Лізка біла ў ладкі. Озімаў пачырванеў ад злосці і фанабэрліва працадзіў:

— Трэба мець паняцце тактыкі гульні! — зірнуў на Лізку, паказваючы пальцам угару і дадаў павучальным тонам: — Гэта так як на вайне!

— Слушна! — адказаў я. — Але трэба таксама ўмець рызыкаваць, бо часам мужнасць больш значыць, чым тактыка. А баязліўцам аніякая тактыка не дапаможа!

Заўважыў, што Лізка з захапленнем глядзіць на мяне, быццам дзівячыся, што я маю адвагу пярэчыць Озімаву. А я зацяўся і вырашыў не даць яму гуляць. І не даў. З гэтай прычыны я некалькі разоў уляцеў, але не вельмі моцна, бо «ўцёмную» гуляў цяпер рэдка.

— О, гэта штосьці іншае! — сказаў, іранічна ўсміхаючыся пад канец гульні Озімаў, калі я, гуляючы звычайнымі пікамі, застаўся ні з чым.

Такое мяне раззлавала. Вырашыў яшчэ раз згуляць яму на нервах. Чакаў толькі выпадку. Неўзабаве заўважыў, што яму прыйшлі добрыя карты, бо зірнуўшы, кінуў іх на стол і запальваючы цыгарэту, сказаў нядбайна:

— Пікі. звычайныя...

— Чырва... звычайная... — выгукнуў я, туруючы ягонаму тону і той самай манерай запаліў цыгарэту.

Лізка зірнула на мяне і закусіла ніжнюю пунсовую губку.

— Сем пікі... — гэтак жа абыякава прамовіў Озімаў, гасячы запалку ў попельніцы.

Гледзячы Лізцы ў вочы, я падумаў: «Калі выйграю, дык споўніцца... напэўна!», і сходу падхапіў:

— Дзевяць пікі!

— Як? — спытаў здзіўлены Озімаў.

— Дзевяць пікі! — паўтарыў я.

— Уцёмную?

— Угум...

Лізка пырснула смехам.

Озімаў сабраў са стала свае карты. Доўга іх вывучаў, кратаючы ў паветры пальцамі правай рукі, і, нарэшце, вымавіў урачыста:

— Дзевяць крэстовых!

— Гуляю! — адразу сказаў я.

— Пас-с-с! — засычэў Озімаў.

Я адкрыў карты. Меў слабую карту — блефаваў. Адкуль прыдбаць яшчэ адну ўзятку? Адкрыў «прыкуп» і ўбачыў, што мне пашанцавала.

Лізка біла ў ладкі і весела смяялася. Озімаў пачырванеў ад злосці, найперш таму, што я не даў яму гуляць (а таксама меў добрыя карты); па-другое таму, што не толькі — як спадзяваўся — я не ўляцеў, але яшчэ гэтак добра выйграў «уцёмную», што значна паправіла маю гульню; па-трэцяе, злавала яго Лізкіна радасць, выяўленая гэтак гучна за мой выйгрыш.

Канчаткова я падняўся з-за стала прайграным, але здаволеным. Зразумеў толькі, што ў Озімаве прыдбаў ворага, які не ўпусціць найменшага выпадку, каб мне нашкодзіць — холадна, разважліва, па ўсіх правілах «тактыкі».

Калі развітваўся з Брагінымі, каб пайсці ў свой пакой да спадарыні Жарскай, Лізка асабліва моцна паціснула мне руку. «Можа, гэта таксама тактыка. жаночая», — падумаў, адказваючы ёй моцным поціскам.

Назаўтра пайшоў да спадарыні Двалінскай. Мела вельмі сумны выгляд.

— Пан неяк змяніўся — сказала, прывітаўшыся са мной.

— З чаго пані зрабіла гэткую выснову?