Пяты этап - Страница 28

На сёння даволі.

Баранавічы, 20 верасня 1922 г.

Цікавая справа. Сёння мяне пратакольна дапытвалі наконт наступных пытанняў: калі папярэднім разам я вярнуўся з-за мяжы (назаві дакладную дату і гадзіну), на якім адрэзку зваротна перасягнуў мяжу (назаві нумары слупоў), ці ведаю агента Пятрова і ці сустракаўся з ім за мяжой. Падрабязна адказаў на ўсе пытанні. Пра Пятрова адказаў, што чуў пра існаванне такога агента і трохі ведаю пра ягоную дзейнасць, але ніколі з ім не сустракаўся.

Дзіўная рэч. Што гэта значыць? Я не хвалююся, бо я ў парадку і заўсёды такім застануся (я не патраплю ў такую сітуацыю, калі стану адначасова служыць двум багам), толькі вельмі цікава, чаму мяне гэтак распытвалі. Што, не давяраюць? Гэта для мяне загадка і трэба абавязкова яе разгадаць. Тут заўважу, што Пятроў адзін з самых легендарных агентаў нашай выведкі. Пра ягоныя прыгоды за кардонам проста цуды распавядаюць. Паходжаннем Пятроў расеец. Быў заслужаным афіцэрам Чырвонай арміі, а пасля вайны атрымаў пасаду камандзіра памежнай паласы. Гэта быў чалавек энергічны, шчыры, праўдзівы — кожнаму рэзаў «матку-праўду» ў вочы. Менавіта з гэтай прычыны меў даволі шмат ворагаў і непрыяцеляў, якія імкнуліся яго ачарніць перад вышэйшым начальствам. Да ўсяго Пятроў быў какаіністам, але за гэтым зеллем надта не ўлягаў. Не пагарджаў і гарэлачкай, але таксама з толкам. Меў сваю прыказку: «Пі, а справу рабі». Вось ворагі Пятрова так пакіравалі нейкай справай, што яго арыштавалі. Абвінавацілі ў вялікіх парушэннях і злоўжыванні службовым становішчам. Ведаючы, з кім мае дачыненне, ён не чакаў справядлівасці ад савецкай юрыспрудэнцыі, а ўцёк з кутузкі пагранатрада і перайшоў мяжу. У Польшчы атрымаў права на палітычны прытулак. Неўзабаве пачаў працаваць у закардоннай выведцы. Працаваў надзвычай умела, нават зухавата. Калі я толькі пачынаў сваю дзейнасць, ён быў ужо славутым агентам. Роўны яму быў толькі Ян Пялінскі, але які ўвесну 1922 г. трапіў у кіпцюры ЧК у выніку здрады аднаго з найбліжэйшых паплечнікаў. Вось што гэтулькі і ведаю пра таго Пятрова.

Кола маіх знаёмых на радзіме таксама пашырылася, і ў мяне ёсць, насуперак маёй канспіратыўнай натуры, некалькі знаёмых сярод агентаў закардоннай выведкі. Не буду пра гэта пісаць, бо гэта не мае да мяне асаблівага дачынення.

Калі прыехаў у Баранавічы, дык зноўку спыніўся ва Уладзіка Каліса. Не паспеў прывесці сябе ў парадак, як прыйшоў Палкоўнік.

— «Мы на горе всем буржуям мировой пожар раздуем», — раўнуў ад парога цытатай. — Ну, як там ідзе паглыбленне рэвалюцыі? Бібліятэкі ўсе спалілі? Раялі, люстры ўсе пабілі?

Даў яму дзве васьмушкі махоркі. Палкоўнік усцешыўся, як дзіця цацкай.

— Толькі махорка там нечага і вартая, — казаў, напіхваючы крупкай кароткую люлечку, — ну і тытунь, усе астатнія — свінства.

Уладзік пайшоў па гарэлку, а я паказаў Палкоўніку фотаздымак Лізкі.

— Ты казаў, што з цябе добры фізіянаміст, дык вызначы мне характар гэтай «цыганкі». Цікава пачуць меркаванне спецыяліста.

Ён доўга і ўважліва ўглядаўся ў выяву Лізкі, то набліжаючы, то аддаляючы партрэт на даўжыню рукі.

— Якога колеру валасы? — спытаў неўзабаве.

— Светлыя.

— Бачу, што светлыя, але мяне цікавіць адценне.

— Пераходзяць у залаты колер.

— А вочы?

— Таксама залацістыя.

— Каціныя?

— Так. ёсць у іх нешта. тыгрынае.

— Гм. Што я табе скажу? Сам, мабыць, лепей бачыш: вочы злёгку прымружаныя, таямнічыя, выраз мае гэткі таксама няўлоўны нейкі. Уся яе таямніца ў тым, што мае сто палюбоўнікаў, а пра сто першага марыць.

— Ды яна дзяўчына. Амаль дзіця.

Палкоўнік засмяяўся.

— Я табе не распавядаю: што было, ёсць альбо будзе. Я не варажбітка. Я табе паказваю схільнасці і ідэнтыфікую характар з яе вонкавых рысаў. Тут найпершую ролю адыгрывае інтуіцыя. Можа быць цнатлівіцай, а мець душу разбэшчанай распусніцы. Гэта куртызанка. У яе павага толькі да сілы і бізуна, а да пакоры — пагарда. Жорсткасць з яе зробіць чалавека, хіба так. А пяшчота, далікатнасць яе пацешыць. Яна з тых практычных жанчын, якія ніколі не прывязваюцца сэрцам, толькі целам, але ненадоўга. Найдаўжэй розумам. Як котка: цёпла, утульна — варкоча, спіну выгінае, хвост угару; холодна, голадна, мокра — кіпцікі атрасе, чмыхне. і adieu, Фрузю. Любіць, каб усё кідалася ў вочы: мішуру, паставу, гучныя словы, а найперш сябе, сябе, сябе. Свае вочы, твар, валасы, вусны, усё цела, якое лічыць боскім дарам чалавецтву. Найбольшае задавальненне для яе — знаходзіцца сярод мужчын якія абагаўляюць яе. Яна хоча адчуваць на сабе цяжкія, пажадлівыя, драпежныя, каламутныя ад юрлівасці пагляды самцоў.

— Хм, — хмыкнуў я.

— У яе разуменні свет існуе толькі дзеля таго, каб быць фонам для яе прыгажосці, мужчыны — каб ёй захапляцца і яе прагнуць, — не спыняўся Палкоўнік. — Усё прымае за чыстую манету. Кожную ліслівасць. Што табе яшчэ сказаць?..

— Досыць — падзякаваў я яму трохі пакрыўджаны. — Некаторыя азначэнні характару былі вельмі трапныя, але беспадстаўныя.

— Правільна, — прамовіў ён, — каб вынесці справядлівы прысуд, трэба пуд солі з’есці з чалавекам. Але ёсць тыповыя ўзоры і агульныя прынцыпы, якія даюць нам магчымасць вызначыцца. У тваім выпадку тып вельмі яркі і. прабач, даволі пляскаты; як кружэлка. Мелкаватая натура, што паробіш, не крыўдзься. Яна, як сагрэтая сонцам плытнеча ў невялічкай рачной затоцы; далей у рацэ ёсць цёмныя глыбіні, невядомыя плыні, халодныя, таямнічыя, а пры беразе цёплая вада, што цячэ лена, прыемная для цела, але нясмачная... — Палкоўнік задумаўся. — І нават шкодная.